Επιφάνιος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Σαλαμίνος Κύπρου (315; – 401). Φημιζόταν για τη γλωσσομάθεια και την ευρυμάθειά του καθώς και για τις επισκέψεις του σε πολλούς ξένους τόπους. Σε νεαρή ηλικία ασκήτεψε στην Αίγυπτο. Μετά την επιστροφή του στην Παλαιστίνη ίδρυσε μονή, όπου έζησε πολλά χρόνια με προσευχή και μελέτη. Το 367 εξελέγη επίσκοπος Κωνσταντίας (της Σαλαμίνας) Κύπρου. Ως επίσκοπος, εργάστηκε για την προάσπιση της Ορθοδοξίας και την ενίσχυση του μοναχισμού. Ο ζήλος του τον οδήγησε συχνά σε υπερβολές και διαφωνίες με άλλους μεγάλους Πατέρες της εποχής του. Διαφώνησε με τον Μεγάλο Αθανάσιο στο θέμα του εορτασμού του Πάσχα, στο Αντιοχειανό σχίσμα, καταδίωξε με φανατισμό τον ωριγενισμό και, επιπλέον, στράφηκε κατά του Ιωάννη Χρυσοστόμου. Διάφορα έργα φέρουν το όνομά του. Γνήσια θεωρούνται: ο Αγκυρωτός (374), επιτομή της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το δόγμα της Αγίας Τριάδας, το Πανάριον, ανασκευή και αναφορά σε 80 αιρέσεις που είχαν αναφανεί μέχρι την εποχή του, το Περί μέτρων και σταθμών, το Περί των δώδεκα λίθων, το Επιστολαί καθώς και ομιλίες και υπομνήματα στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ε. δεν διατύπωσε θεολογικό σύστημα. Δέχεται ότι ο άνθρωπος έχει περιορισμένες δυνατότητες να κατανοήσει την Αγία Γραφή και θεωρεί αναγκαία την ιερά παράδοση· επομένως, η αλήθεια υπάρχει στην Εκκλησία, που δέχεται την Αγία Γραφή και την ιερά παράδοση. Ο Ε. υπήρξε κυρίως πολέμιος των αιρέσεων και μολονότι έφτασε σε υπερβολές στην πολεμική του, τα έργα του αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών, γι’ αυτό κατέχει σπουδαία θέση στην ιστορία της Εκκλησίας. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Μαΐου.

2. Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (520-536). Ήταν σύγκελος του πατριάρχη Ιωάννη Καππαδόκη και διάδοχός του στον πατριαρχικό θρόνο. Στο διάστημα της πατριαρχίας του παραδόθηκαν οι ναοί των αιρετικών στους ορθόδοξους και συγκλήθηκε επισκοπική σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό την κατάπαυση της διένεξης των πιστών της Αλεξάνδρειας που είχε προκαλέσει η διδασκαλία του πατριάρχη Αντιοχείας, Σεβήρου, και του επίσκοπου Αλικαρνασσού, Ιουλιανού. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Αυγούστου.

3. Ε. ο όσιος. Ένας από τους «μάρτυρες και όσιους τριακόσιους» της Κύπρου.

II

Όνομα λόγιων κληρικών και μοναχών.

1. Ο Αγιοπολίτης (12oς αι.). Έζησε στην Ιερουσαλήμ και έγραψε Διήγησιν περί της Συρίας και της άγιας πόλεως και των εν αυτή αγίων τόπων και άλλα έργα, θεολογικού περιεχομένου.

2. Μοναχός και λόγιος (13ος αι.). Έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου. Έγραψε τη μελέτη Περί του πώς και τίνι τρόπω εξεβλήθησαν οι Λατίνοι των πρωτείων και των διπτύχων.

3. Κληρικός και λόγιος (17oς αι.). Μαθήτευσε στη σχολή που είχαν ιδρύσει οι δεσπότες Αγγελώνυμοι στα Ιωάννινα και διετέλεσε εφημέριος της ελληνικής παροικίας στη Βενετία μαζί με τον Ιωάννη τον Φιλανθρωπινό. Έγινε επιμελητής της αδελφότητας των Ελλήνων τα έτη 1628, 1638, 1640 και 1646 και εργάστηκε με αξιοθαύμαστο ζήλο για τη διάδοση των πρώτων ελληνικών μελετημάτων που τυπώνονταν στη Βενετία. Το 1645 επέστρεψε στην Ελλάδα και ίδρυσε στα Ιωάννινα σχολή με την ονομασία Σχολή του Ε., που αποτέλεσε τη συνέχεια της σχολής του φρουρίου των Ιωαννίνων και λειτούργησε έως τα μέσα του 18ου αι.